Институт
- Чоршанбе, 23 Октябр 2024
Методологияи таҳияи мақолаи илмӣ
Дар байни корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва илмӣ-методӣ мақола ҷойгоҳи махсусро ташкил медиҳад. Мақолаи илмӣ сохтори мушаххас дорад ва чун қоида, аз қисмҳои зерин иборат аст:
Унвон (ном);
Аннотатсия;
Калидвожаҳо;
Муқаддима;
Шарҳи адабиёт;
Қисми асосӣ (методология, натиҷаҳо);
Хулоса ва дурнамои таҳқиқоти минбаъда;
Адабиёти истифодашуда.
Талабот барои таҳияи мақолаи илмӣ:Талаботи асосӣ барои номи мақола: аввалан, номи мақола кӯтоҳ ва возеҳ тарҳрезӣ карда шавад, ҳадди аксар 10-12 калимаро дар бар гирад. Дуюм, пурмазмун ва ифодакунандаи муҳтаво ва қисми сохтории матни асосии кор (фасл, боб, параграф, ҷадвал ва ғайра) бошад.
Ҳангоми интихоби ном барои мақола, бояд тавсияҳои умумии зерин риоя карда шаванд:
- ном бояд тамоили иттилоотӣ дошта бошад;
- диққати хонандаро ҷалб кунад;
- услуби илмии нутқро риоя кунад;
- мавзўи асосии тадқиқотро равшан инъикос намуда, хонандаро оид ба масъалаҳои дар мақола баррасишуда ба иштибоҳ наандозад;
- калимаҳои калидиро дар бар гирад, ки моҳияти мақоларо инъикос кунанд ва ѓайра.
Аннотатсия (фишурда) - манбаи мустақили иттилоот аст. Он баъди ба охир расидани матни асосии макола навишта мешавад. Дар он тавсифи мавзуи асосӣ, проблема, объект, максади кор ва натичахои он оварда мешаванд. Дар он нишон дода мешавад, ки муаллиф нисбат ба таҳқиқотҳои дигар чӣ навгоние кардааст. Матни он аз 100 то 250 калимаро ба забонҳои русӣ ва англисӣ ташкил медиҳад.
Фишурда чунин вазифаҳоро иҷро мекунад:
- имкон медиҳад, ки мундариҷаи асосии мақола, аҳамияти онро муайян намуд ва дар бораи истинод ба матни пурраи нашрия қарор қабул кунад;
- дар бораи мақола маълумот медиҳад ва зарурати мутолиаи матни пурраи онро барои хонанда нишон медиҳад;
- дар системаҳои иттилоотӣ, аз ҷумла системаҳои автоматии ҷустуҷӯи ҳуҷҷатҳо ва иттилоот мавриди истифода қарор мегирад.
Аннотатсия бояд мувофиқи стандартҳои байналмилалӣ тартиб дода шуда, нуктаҳои зеринро дар бар гирад:
- маълумоти муқаддимавӣ оид ба мавзуи мақола;
- мақсади таҳияи мақола;
- тавсифи аҳамияти илмӣ ва амалии мақола;
- тавсифи методологияи таҳияи мақола;
- маълумот оид ба натиҷаҳои асосӣ, хулосаҳои муаллиф;
- арзёбии арзиши мақола (ин мақола ба соҳаи дахлдори дониш чӣ саҳм гузоштааст).
- нишон додани аҳамияти амалии натиҷаҳо.
Дар аннотатсия набояд матни худи мақола, иқтибосҳо инъикос карда шаванд. Инчунин, дар он набояд рақамҳо, ҷадвалҳо ё тавзеҳоти муаллиф зикр шаванд. Аннотатсия бояд далелҳои муҳимми корро нишон диҳад ва набояд маводи дар худи мақола мавҷудбуда такрор ёбад.
Мавзуъ, максади кор агар дар номи мақола равшан набошанд, нишон дода мешавад; агар онҳо аз ҷиҳати навоварӣ фарқ кунанд ё аз нуктаи назари ин, ки кор манфиатовар аст, тавсиф кардани усул ё методологияи иҷрои кор ба мақсад мувофиқ аст.
Натиҷаҳои кор хеле саҳеҳ ва пурмазмун баён карда шаванд. Натиҷаҳои асосии назариявӣ ва таҷрибавӣ, маълумоти воқеӣ, муносибатҳо ва намунаҳои кашфшуда дарҷ ёбанд. Дар баробари ин ба натиҷаҳои нав, кашфиёти муҳим, хулосаҳое, ки назарияҳои мавҷударо рад мекунанд, ба аҳамияти амалии мақолай афзалият дода мешавад.
Хулосаҳо метавонанд бо тавсияҳо, арзёбӣ, пешниҳодҳо, фарзияҳои дар мақола тавсифшуда ҳамроҳ карда шаванд.
Калидвожаҳо. Калидвожаҳо мазмуни асосии семантикӣ (маънои калима)- и мақоларо ифода намуда, барои хонанда ҳамчун дастурамал хизмат мекунанд. Барои ҷустуҷўи мақолаҳо дар пойгоҳҳои электронии маълумот истифода мешавад. Калидвожаҳо пас аз аннотатсия, ки дар ҳаҷми 4-8 калима, ки бо забонҳои русӣ ва англисӣ дода мешавад, ҷойгир карда мешавад. Бояд фан (соҳаи илме, ки дар он мақола навишта шудааст), мавзуъ, ҳадаф, объекти тадқиқотро инъикос кунад.
Муқаддима. Муқаддима барои пешниҳоди маълумоти ибтидоӣ оид ба мавзуи мақола, шарҳ додани он, ки тадқиқот бо кадом мақсад гузаронида шудааст, пешбинӣ шудааст. Ҳангоми навиштани муқаддим муаллиф бояд аввал мавзуи умумии тадқиқотро баён кунад. Минбаъд аҳамияти назариявӣ ва амалии масъаларо ошкор намуда, бонуфузтарин ва дастрастарин нашрияҳое, ки ба хонанда ҷиҳати пайдо кардани иттилои зарурӣ оид ба мавзуъ мусоидат менамоянд, зикр дорад.
Дар муқаддима, муаллиф инчунин мушкилотеро, ки дар таҳқиқоти қаблӣ ҳал нашудаанд, муайян мекунад, ки ин мақола барои ҳалли онҳо пешбинӣ шудааст.
Дар муқаддима бешубҳа ба таври возеҳ зикр карда мешавад: мақсад ва объекти тадқиқоте, ки муаллиф анҷом додааст. Мақола бояд идеяи муайян, ѓояи асосие, ки ба таҳқиқи он бахшида шудааст, дошта бошад. Барои муайян кардани ҳадаф, бояд ба саволи зерин ҷавоб дод?: "Шумо дар натиҷаи тадқиқот чӣ эҷод кардан мехоҳед?" Ин натиҷа метавонад методологияи нав, тасниф, алгоритм, сохтор, намунаи нави технологияи маълум, коркарди методӣ ва ѓайра бошад. Тартиб додани мақсади ҳар як кор, чун қоида, аз феълҳо оѓоз мешавад: пайдо кардан, муайян кардан, шакл додан, асоснок кардан, тафтиш кардан, муайян кардан ва ѓайра. Объект – ин маводи омўзиш маҳсуб меёбад.
Муфассал ...
- Сешанбе, 22 Октябр 2024
ОДИНАЗОДА НУРИНИССО ХОТАМШО
ОДИНАЗОДА НУРИНИССО ХОТАМШООбъявление о предстоящей защите диссертации
на соискание ученой степени кандидата юридических наук
Дата защиты: 27.12.2024 г., в 14.00 часов
Дата размещения: 22.10.2024 г. Муфассал ...
- Душанбе, 21 Октябр 2024
Тезисҳо (мулоҳизаҳо) дар бораи Конститутсия
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1994. Ҳанӯз дар давраи дар ҳайати ИҶШС қарор доштани Тоҷикистон, тибқи сиёсати бозсозӣ ва кушиши нав гардонии асосҳои сохтори конститутсионии давлати умумииттифоқии шӯравии сотсиалистӣ дар миқёси иттифоқ таҳияи лоиҳаи Шартномаи иттифоқӣ ва лоиҳаи Конститутсияи ИҶШС пеш гирифта шуд. Аз оғози соли 1990 дар Тоҷикистон низ кор оид ба тайёр кардани лоиҳаи конститутсияи ҷумҳурӣ суръат гирифт. Рафти таҳия ва анҷоми кор аз болои конститутсияи нави ҷумҳуриҳо бо қабули Шартномаи нав ва Конститутсияи иттифоқӣ вобаста буд, бо сабабҳои гуногун ин кор кашол ёфта, охири охирон боиси барҳамёбии давлати иттифоқии ИҶШС гардид. Аз соли 1992 дар давлатҳои собиқ шӯравии нав соҳибихтиёр гардида кори таҳияи лоиҳаи конститутсияҳо ба анҷом расонида шуда, қабули онҳо суръат гирифт. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ лоиҳаи конститутсияи нави ҷумҳурӣ моҳи апрели соли 1992 ба муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод ва дар рӯзномаҳо чоп шуданд. Аммо бо сабабҳои нооромии вазъи ҷумҳурӣ ва авҷи буҳрони иҷтимоӣ-сиёсӣ муҳокимаи лоиҳаи конститутсияи на дар ҳамаи минтақаҳои ҷумҳурӣ ба қадри даркорӣ суръат гирифтанд. Бо оғоз ва тезутундшавии ҷанги шаҳрвандӣ дар ҷумҳурӣ масъалаи қабули конститутсияи нав ба мӯҳлати номуайян мавқуф гузошта шуд. Ҳамзамон масъалаҳои таъҷилии танзими сохтмони давлатӣ тибқи қабули қонунҳо дар бораи тағйироту иловаҳо дохил кардан ба Конститутсияи ҷумҳурӣ соли 1978 ҳал карда мешуданд.
Муфассал ...