Таджикистан, страна с богатым историческим разнообразием культур и религий, выбирая светскую модель развития, демонстрирует свою приверженность общечеловеческим ценностям, в том числе религиозной толерантности. Поскольку ислам является преобладающей религией, в стране наблюдается различная степень гармонии и напряжения между различными религиозными общинами.

      Концепция религиозной толерантности в Таджикистане глубоко укоренена в истории страны и отражена в ее законодательной базе. Мы знаем, что до прихода ислама не только на территории современного Таджикистана, но и во всей Центральной Азии были распространены различные религии и культы, такие как зороастризм, зурванизм, митраизм, манихейство, буддизм, маздакизм, иудаизм, христианство и т.д. То есть, терпимое отношение к представителям различных религий также имело место. В определенные отрезки периода господства ислама, особенно в периоде так называемого «мусульманского ренессанса» представители различных религий и конфессий жили, работали, творили, даже занимали высокие государственные посты, между духовенством и богословами различных религий проводились научные диспуты, в которых по различным вопросам иногда победу одерживали представители других религий.

     Но, в зависимости от политических, социальных и идеологических условий в истории нашего региона, также можно наблюдать вражду, непримиримость, кровавые конфликты не только между представителями различных религий, но и конфессий одной религий. Особенно в исламе это нетерпимое отношение между представителями суннитских и шиитских направлений и толков. Даже внутри одной конфессии – суннитского толка, который имеет четырёх правоведческих школ – ханафизма, шафеизма, ханбализма и маликизма часто возгорались очаги конфликта, которые заканчивались кровопролитиями.

     Идеи толерантности, призыв к мирному сосуществованию различных религий, конфессий и верований можно обнаруживать в религиозных текстах, философских произведениях, богатом литературном наследии наших предков. Ханафитский мазхаб до сих пор считается наиболее толерантным мазхабов в исламе, так как опирается на разум и с уважением относится на национальные особенности мусульман (урф). В Таджикистане веками бок о бок мирно живут представители и ханафитского суннизма и исмаилитского шиизма, что показывает межконфессиональную толерантность. Особую роль в формировании религиозной толерантности, по нашему мнению, сыграли различные суфийские концепции. Пик толерантных идей мы можем наблюдать в идеях и стихах великих поэтов, суфиев-мистиков Абульмаджда Санаи, Фаридаддина Аттара и Джаладиддина Балхи-Руми.

Санаи пишет:

«Ты» и «я» раздваивают человека,

Без «я» и «ты» я – ты, а ты – я.

Избегай (слов):

«Это ты, это я» и не привязывайся к таким словам.

«Ты – это ты, а я – это - я» - начало раздора,

Ты – так, а я – этак – все это (болтовня)».

      То, что одну цель различные люди, народы, языки, религии называют по-разному, Дж. Балхи искусно показывает на примере многих суфийских притч как «Спор о слоне», «Моисей и пастух», «О винограде» и т.д. В свою очередь, «Джалалиддин Руми является плюралистом по отношению к различным религиям и конфессиям. Его плюрализм выражается в том, что он конечной целью всех религий считает достижение Истины, под которой понимается Бог. То есть, Бог один, а пути к нему разные.

Ҳар набиву ҳар валиро маслакест,

Лек то Ҳақ меравад, ҷумла якест.

(У каждого пророка и посланца есть свой путь

Но поскольку они доводят до Истины, постольку все они едины)».

       Глядя на современные реалии, прежде всего, мы опираемся на конституцию, нормативно-правовые акты, международные декларации и хартии, согласно которым толерантность, особенно религиозная, объявлена общечеловеческой ценностью современной цивилизации. Конституция Таджикистана гарантирует свободу совести и религии, позволяя гражданам самостоятельно определять свою религиозную принадлежность. Эта правовая защита является краеугольным камнем построения общества, в котором представители различных вероисповеданий могут мирно сосуществовать. Проблема толерантности, воспитание подрастающего поколения в соответствии требованиями современных ценностей, веротерпимость также рассмотрены в различных концепциях и стратегиях  по религии, борьбе с экстремизмом и терроризмом, таких отраслевых законах как «Закон о свободе совести и религиозных объединениях», «Закон об упорядочивании обрядов, традиций и обычаев», «Закон об ответственности родителей по воспитании детей» и т.д. Позиция правительства в отношении религиозной толерантности заключается в официальном признании и поддержке плюрализма. Государственная политика направлена на поддержание светскости и предотвращение религиозного экстремизма, обеспечивая деятельность религиозных объединений в рамках закона. Эти меры призваны создать атмосферу взаимного уважения между последователями различных религий и конфессий.

Различные общественные организации, сами религиозные объединения также в сотрудничестве с Комитетом по делам религии стараются пропагандировать религиозную толерантность, установить доверительное отношение между последователями различных религий и конфессий, сотрудничать друг с другом.

Например, в течении нескольких лет по инициативе Душанбинской Епархии РПЦ проводились конференции (Иоанновские чтения) на тему «Христианство и ислам», с 2015 по 2019 гг. были изданы три выпуска «Душанбинского альманаха. Взаимодействие религиозных и культурных традиций» в г. Москве. (Кстати, эти мероприятия проводились в Исмаилитском центре)

        В 2019 г. в Душанбе прошел первый Межконфессиональный Фестиваль – «Таджикистан наш общий дом».  https://cabar.asia/ru/mezhkonfessionalnyj-festival-v-dushanbe-tadzhikistan-nash-obshhij-dom

Регулярно в научных учреждениях и ВУЗ-ах проводятся конференции, семинары и круглые столы посвященные темам религиозной толерантности, веротерпимости, свободе совести и значению светского государства и секуляризации. Например Виркани М. Элементы толерантности в исламских учениях: история и современность. // Религия и гражданское общество: проблема толерантности (Материалы круглого стола. 16 декабря 2021). Душанбе: РТСУ. 2022.

Освещение в СМИ:

         В рамках проекта «Поддержка освещения и продвижения свободы убеждений (SCARF)» насколько я знаю были опубликованы несколько брошюр и инструкций для журналистов. Различные СМИ освещали проблемы свободы убеждения, мирного сосуществования представителей различных вероубеждений в Таджикистане. Журналисты Махина Давлатова 12 материалов, Мавзунаи Мухаммади 5 материалов, Фарзона Муроди 10.

Создание Комитета по делам религии, упорядочению традиций, торжеств и обрядов при Правительстве Республики Таджикистан, Государственного учреждения «Центр исламоведения при Президенте РТ», Исламского института Таджикистана имени Имома Азама, принятие законов Республики Таджикистан «Об упорядочении традиций, торжеств и обрядов», «О свободе совести и религиозных объединениях», «Об ответственности родителей за обучение и воспитание детей», регистрация 4-х тысяч религиозных объединений, то есть мечетей, организация коллективных поездок граждан для совершения хаджа относятся к этим начинаниям.

      Как отметил наш Президент во время своего выступления на встрече с активистами, представителями общественности и религиозными деятелями страны 09.03.2024:

«Сегодня в Таджикистане на каждые 1800-2000 граждан приходится одна мечеть, в то время как в других государствах-членах Содружества Независимых Государств этот показатель составляет 3-3,5 тысячи, а в других развитых странах мира 5-5,5 тысячи.

В стране свободно осуществляют деятельность один исмаилитский центр, два комитета по развитию исмаилитских центров и 67 неисламских религиозных организаций».

Однако реальность иногда может противоречить этим идеалам. Хотя конкретных и открытых случаев нетерпимого отношения не наблюдается без каких-либо провокационных постановок, но рост экстремистской пропаганды посредством различных внешних СМИ, социальными сетями также называют фактором, способствующим снижению уровня толерантности в обществе.

      Таким образом, Таджикистан стремится поддерживать религиозную толерантность посредством своей конституционной и правовой базы, практическим внедрением этих принципов. Путь к истинной религиозной гармонии требует не только законов, но и образования, диалога и коллективной приверженности пониманию и уважению многообразия конфессий, составляющих идентичность нации, к усовершенствованию которых стремится наше государство и общество.

 

     Қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистони соҳибистиқлол, ба таври райпурсии умумихалқӣ, ки барои эъмори давлати мустақили миллӣ ва пешравии тамоми ҷанбаҳои ҳаёти мардуми кишвар заминаи мусоиди ҳуқуқӣ фароҳам овардааст, яке аз дастовардҳои муҳимтарини мардуми мо мебошад.

    Чуноне Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми навбатии худ ба Маҷлиси Олӣ таъкид намуданд,”амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем.

Бинобар ин, пешниҳод кардданд, ки соли 2024 ба ифтихори 30 солагии қабули Конститутсия, ин санаи бисёр муҳими таърихӣ «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон карда шавад.”

Ҳамзамон, Пешвои муаззам қайд намуданд, ки“Бояд гуфт, ки дар раванди бунёди ҷомеаи пешрафта ва адолатпарвар масъалаи ташаккули маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон нақши калидӣ дорад”.

     Ҷиҳати иҷрои нуктаҳои паём, муҳимтарин роҳи ташаккули сатҳи маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон дар замони муосир, ин баланд бардоштани маърифатнокии шаҳрвандон ва истифодаи имкониятҳо дар ҷустани чораҳои ҳуқуқӣ ҳангоми танзими низоъҳои ҷамъиятӣ мебошад. Дар натиҷа тафаккури ҳуқуқии шарвандони ҷомеа ташаккул ёфта, дар навбати худ нигоҳи ҳуқуқии шарвандони Тоҷикистонро куллан тағйир медиҳад.

      Аз ин лиҳоз, тарбияи ҳуқуқӣ ва тарбияи кадрҳои ҳуқуқӣ ҳамчун роҳи баланд бардоштани маърифати ҳуқуқӣ ва механизмҳои ҳуқуқӣ дар ҳаёти ҳаррӯзаи ҷомеа бояд яке аз вазифаҳои муҳими сиёсати давлатӣ дар соҳаи маърифатнокии ҳуқуқӣ гардад.

Дар Тоҷикистон сиёсати давлатӣ бо назардошти паём дар самти баланд бардоштани маърифати ҳуқуқӣ ва таълиму тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандон дар асоси санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 9 апрели соли 1997, № 691 "Дар бораи сиёсати ҳуқуқӣ ва таъмини тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон", қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 августи соли 1997, №383 "Дар бораи баъзе чораҳои беҳтар намудани тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандон ва кори ҳуқуқӣ дар ҷумҳурӣ", қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 марти соли 2006, № 94 "Дар бораи тасдиқи Консепсияи миллии тарбия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон" ва фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6 феврали соли 2018, №1005 "Дар бораи Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028" ва Барномаи таълим ва тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2030, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз "27" ноябри соли 2019, № 599 тасдиқ карда шудаанд, амалӣ карда мешавад.

       Дар санадҳои зикргардида қайд карда мешавад, ки сатҳи баланди маърифати ҳуқуқӣ ва тарғиби ҳуқуқӣ шароит фароҳам меорад, ки шаҳрвандон аз ҳуқуқҳои худ истифода баранд, масъулият дошта бошанд ва ба имкониятҳои баробар, аз ҷумла имкониятҳои ҳуқуқӣ тавассути волоияти қонун дастрасӣ дошта бошанд, ки ҷиҳати расидани Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳадафҳои ворид шудан ба қатори давлатҳои пешрафтаи ҷаҳонӣ мусоидат намояд.

Ташаккули маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон дар ҳар як кишвар ба таври гуногун сурат мегирад. Ва аксар вақт ба ин раванд хусусиятҳои таърихии рушди давлат таъсир мерасонанд. Аммо шубҳае нест, ки ҳар як ҷомеа мехоҳад бехатар зиндагӣ кунад ва маҳз барои ҳамин идеали рафтори ҳуқуқии худро ба вуҷуд меорад, ки мундариҷаи дохилии он ба арзишҳои муайяни ҳуқуқӣ асос ёфтааст.

        Аз ин рӯ, муваффақияти масъалаҳои мазкур бештар аз сатҳи маърифати ҳуқуқӣ ва фарҳанги ҳуқуқии шаҳрвандон вобаста аст. Фаъолияти ҳуқуқии шахс, мавқеи воқеии шаҳрвандии он, ҳассосият ба дигаргуниҳои демократӣ омилҳои муҳимтарини ноил шудан ба ҳадафҳои пешбинишуда мебошанд.

Дар зеҳни одамон бояд эътиқод пайдо шавад, ки танҳо шахсе, ки дониши ҳуқуқӣ дорад ва дар амал татбиқ кардани онҳоро медонад, шахси фарҳанги ҳуқуқӣ ва маълумоти ҳуқуқӣ  ҳисобида мешавад.

Фарҳанги баланди ҳуқуқӣ ҳамчун маърифати ҳуқуқии хуб инкишофёфтаи шахс, асоси ҷомеаи демократӣ ва нишондиҳандаи камолоти низоми ҳуқуқӣ мебошад. Бо дарназардошти воқеиятҳои муосири сиёсиву ҳуқуқӣ, таъмин намудани барномаи мақсадноки тадбирҳо ҷиҳати ба таври куллӣ беҳтар намудани таҳсилоти ҳуқуқӣ ва фарҳанги ҳуқуқӣ дар кишвар, тарғиби донишҳои ҳуқуқӣ дар ҷомеа муҳим мебошад.

Ташаккули маърифати ҳуқуқӣ, баланд бардоштани сифати тайер кардани кадрҳои ҳуқуқиро талаб мекунад. Яке аз роҳҳои таъмини сифати таҳсилоти ҳуқуқӣ такмил додани раванди таълим, навсозии барномаҳои таълимӣ ва барномаҳои нав мебошад.

Баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқӣ, таълим ва тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандон яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати ҳуқуқии Тоҷикистон буда, ба воситаи мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо, шаҳрвандон ва ҷалби воситаҳои ахбори омма амалӣ карда мешавад.    

Ба таври мунтазам амалӣ намудани тарғибу ташвиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба сатҳи баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон мусоидат менамояд ва шароит фароҳам меорад, ки онҳо аз ҳуқуқҳои қонунии худ истифода баранд, дар асоси қонун ҳуқуқҳои худро ҳифз намоянд ва уҳдадориҳои бо қонун танзимшавандаро ба иҷро расонанд.

       Роҳҳои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқӣ бо дар назар доштани арзишҳои ахлоқӣ, фарҳанги миллӣ, мероси таърихӣ, одату арзишҳои миллӣ ба амал бароварда мешавад. Дар ин раванд, диққати махсус ба интихоби мушаххаси гурӯҳҳои аҳолӣ, ки бо сабаби дар сатҳи паст будани маърифат ва шуури ҳуқуқӣ ё надоштани имконияти гирифтани иттилооти ҳуқуқӣ, ки дар ҳолати осебпазир қарор доранд, бояд равона гардад.

Тарбияи кадрҳо ва баланд бардоштани маърифати  ҳуқуқӣ имрӯз набояд танҳо аз рӯи принсипи талаботи субъектони ҳуқуқ, балки ба урфу одатҳо ва арзишҳои баланди миллӣ  асос ёфта бошанд, амалӣ шавад. Дар амалияи маърифати ҳуқуқии муосир зарур аст, ки меъёрҳои ҳуқуқ, рафтори ҳуқуқӣ ва татбиқи манфиатҳои ҷамъиятӣ ва шахсӣ ва эҳтиёҷоти ягонагӣ ва ҳамкории зичро ба вуҷуд оранд ва ҳавасманд кунанд.

Ҳамзамон, ба назари мо, тавсия дода мешавад, ки тамоми кушишҳои тарбиявиро ба ташаккули чунин рафторҳое равона созем, ки муборизаи шадиди дохилӣ байни ангезаҳои иҷтимоӣ-муфид ва шахсӣ дода нашаванд, балки натиҷаи чунин ангеза ба монанди ризоият ва тасдиқи шахс аз амалҳое, ки аз меъёрҳои ҳуқуқӣ бармеоянд, бартарӣ дошта бошанд.

Инчунин, барои мо хеле муҳим аст, ки фаҳмиши ҳуқуқро дар тамоми қишрҳои аҳолӣ ҳамчун воситаи муассиртарини танзими иҷтимоии муносибатҳо, табақабандии иҷтимоии ҳама ва ҳама, механизми ҳамоҳангсозии манфиатҳои гуногуни иҷтимоӣ, ки тамоми ҷомеа бояд ба фаъолияти беҳтарини он манфиатдор бошад, ҷорӣ намоем.

       Тамоми низоми таълими ҳуқуқӣ бояд ба табақаҳо ва гурӯҳҳои гуногуни иҷтимоӣ мутобиқ карда шавад, яъне категорияи объекти тарбияи ҳуқуқӣ бояд аз ҷониби сохтори муосири иҷтимоии ҷомеа муайян карда шавад, ки комилан ҳамаи категорияҳои аҳолиро дар бар мегирад – аз кудакони томактабӣ, то нафақахӯрон.

       Ҳангоми гузаштан ба ҷанбаҳои амалӣ, бояд қайд кард, ки тарбияи ҳуқуқӣ бояд ба тарбияи рафтори қонунии фаъоли шахс ва эҳтиром ба қонун бошад. Аз ин рӯ, дар тамоми қишрҳои аҳолӣ ҷорӣ намудани фаҳмиши махсуси ҳуқуқ ҳамчун воситаи муассиртарини танзими иҷтимоии муносибатҳо, табақабандии иҷтимоии ҳама ва ҳама, механизми ҳамоҳангсозии манфиатҳои гуногуни иҷтимоӣ, ки тамоми ҷомеа ба фаъолияти беҳтарини он манфиатдор аст, хеле муҳим аст.

Чуноне Президенти Академияи миллии илмои умурии Тоҷикистон муҳтарам Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар яке аз баромадҳои худ дар ҷаласаи олимони Академия қайд карданд, таълим ва тарбияи ҳуқуқӣ, ташвиқу тарѓиби он барои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, тибқи паём ҷузъи ҷудонашавандаи вазифаи олимон ва зиёиён дар амалӣ гардидани паёми Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва сиёсати ҳуқуқии давлат буда, дар робита бо тарбияи сиёсӣ, ахлоқӣ, меҳнатӣ, эстетикӣ ва намудҳои дигари тарбияи инсон бояд анҷом дода шавад.

Дар ҳамин асно, диққати махсус ба интихоби мушаххаси категорияиҳои аҳолӣ, ки бо сабаби дар сатҳи паст будани маърифат ва шуури ҳуқуқӣ ё надоштани имконияти гирифтани иттилооти ҳуқуқӣ, ки  дар ҳолати осебпазир қарор доранд, бояд равона гардад.

Дар ҳамин раванд ба баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон иҷрои бечуну чарои Қонуни  Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар  Ҷумҳурии Тоҷикистон”, мусоидат менамояд, ки он 8 июни соли 2007 қабул гардид. Қонуни ёдрасшуда ба таъмин намудани нуфузи бештари суннатҳои фарҳангиву арзишҳои мардумӣ ва боз ҳам устувор гардонидани пояҳои давлатдории миллй ва дар самти ба низому тартиб даровардани маросиму ҷашнҳои милливу динӣ нақш гузошт. Қонун бо тақозои рушди ҷомеа, низоми анъана ва ҷашну маросимро танзим намуда, ба ҳифзи арзишҳои асили фарҳанги миллӣ ва эҳтиром ба суннатҳои мардумӣ барои баланд бардоштани сатҳи иҷтимоию иқтисодии ҳаёти шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон равона гардидааст.      

Ҳамзамон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” барои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии фарзандон ва худи  падару модарон ва дигарон нақши ҳалкунанда дорад. Зеро ояндаи давлату миллат ва ҷомеъа аз ҷавонон вобастагӣ дорад. Мақсади Қонуни мазкур пурзӯр намудани масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд дар рӯҳияи инсондӯстӣ, ифтихори ватандорӣ, эҳтироми арзишҳои миллӣ, умумибашарӣ ва фарҳангӣ, инчунин ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои фарзанд мебошад.

Ҳамин тариқ, самаранокии роҳҳои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон аз он вобаста хоҳад буд, ки мақомоти дахлдор ва мо чӣ гуна ҷомеаро ба худидоракунӣ дар сатҳи баланд бардоштани маърифатнокии ҳуқуқӣ омода менамоем.

Дар охир бояд қайд намуд, ки барои иҷрои паёми таърихии Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки соли 2024-ро, соли “маърифати ҳуқуқӣ” эълон намуданд, ҳама мо тамоми чораҳоро бобати баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандони ҷумҳурӣ андешем ва ҷиҳати дар амал татбиқ гардидани  ин нуктаҳои паём, бо мақомотҳои марбутаи давлатӣ дар ҳамкорӣ бошем.

 

 

 

Бобоҷонзода Исрофил Ҳусейн

Мудири шуъбаи масоили назариявии

давлат ва ҳуқуқи муосири Институти

фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи

ба номи А.Баҳоваддинови Академияи

миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори

илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор.

Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Қодирзода Тоҳир Қамар Академияи

миллии илмҳои Тоҷикистон,

ходими пешбарӣ илмии шуъбаи

масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи

муосири Институти фалсафа,сиёсатшиносӣ

ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинов номзади

 илмҳои ҳуқуқшиносӣ. E-mail: t_ This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

 

Эълон гардидани соли 2024 «Соли маърифати ҳуқуқӣ» аз ҷониби Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳаёти иҷтимоӣ, иқтисодӣ, фарҳангӣ, сиёсӣ ва ҳуқуқии Тоҷикистон саҳифаи навро боз менамояд. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои боз ҳам баланд гардидани фарҳангӣ ҳуқуқӣ ва камолоти фарҳангии аҳолӣ,  шуури ҳуқуқӣ ва тарбияи ҳуқуқии мардуми кишвар соли ҷориро «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон намуданд, ки умедворем дар ин сол тамоми масъулин,  ҳуқуқшиносон, ВАО, барои боз ҳам сохтани як ҷомеаи  муттаҳиди маданӣ ва давлати ҳуқуқбунёди миллӣ камари ҳиммат мебанданду дар ин масир қадамҳои устувор мегузоранд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо дар суханрониву мулоқот ва сӯҳбатҳои худ зикр намуданд, ки баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии аъзои ҷомеа, дар замири ҳар шаҳрванд парваридани ҳисси масъулият барои пешрафти кишвар, эҳтироми амиқ ба арзишҳои фарҳангиву зеҳнии миллат, шинохт ва арҷгузориву риояи ҳуқуқи инсон шарти аслӣ ва ҳатмии давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ мебошад.

Таъмини волоияти қонун ва риояи ҳатмии ҳуқуқу уҳдадориҳои шаҳрвандон омили асосии пойдории тартиботи ҷамъиятӣ, сулҳу субот ва оромию осоиши ҷомеа мебошад. Эълон гардидани «Соли маърифати ҳуқуқӣ» иқдоми муҳим ва арзишманд буда, метавонад дар такмил ва танзими қонунгузории кишвар, баланд бардоштани донишу тафаккури ҳуқуқии шаҳрвандон, қонуният, баробарӣ ва адолат асоси воқеӣ гузорад.

Дар робита ба эълон гардидани «Соли маърифати ҳуқуқӣ»  фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 декабри соли 2023, №668 «Дар бораи «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон намудани соли 2024» ба тавсиб расида, мувофиқи фармони мазкур соли 2024 «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон карда шуд. Дар банди дуюми фармони мазкур Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вазифадор карда шуд, ки ҷиҳати иҷрои фармони мазкур дар муҳлати як моҳ нақшаи чорабиниҳоро таҳия ва барои тасдиқ пешниҳод намояд.

Дар ин асос, Нақшаи чорабиниҳо бахшида ба «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон намудани соли 2024 низ таҳия гардида, бо амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 18 марти соли 2024 тасдиқ карда шуд.

Барои инкишофу такмили қонунгузорӣ баланд бардоштани маърифати ҳуқуқӣ таъсири мусбат мерасонад, зеро ҳар чи қадаре, ки маърифати ҳуқуқӣ, яъне донишҳои ҳуқуқӣ, эҳтиром гузоштан ба ҳуқуқ ва қонун, риояи бечунучарои қонунҳо дар кишвар рушд намоянд, мо ба ҳадафҳои конститутсионии хеш расем.

Масъалаи баланд бардоштани маърифати ҳуқуқи оилавӣ бо роҳи тарғиб ва ташвиқи донишҳои ҳуқуқӣ, таълиму тарбияи ҳуқуқӣ басо арзишманд буда, яке аз омилҳои мустаҳкамии оилаҳо маҳсуб меёбад.

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри ба танзим даровардани муносибатҳои оилавӣ як қатор санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва барномаҳо, аз ҷумла Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ», «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд», «Дар бораи пешгирии зӯроварӣ дар оила», қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 майи соли 2014, №294 «Дар бораи Барномаи давлатӣ оид ба пешгирии зӯроварӣ дар оила дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2014-2023» ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул гардида мавриди амал қарор доранд.

Муқаррароти меъёрии моддаи 33 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон оиларо ҳамчун асоси ҷамъият эътироф намуда, пешбинӣ кардааст, ки давлат онро ҳимоя мекунад. Ҳар кас ҳуқуқи ташкили оила дорад. Мардон ва занон, ки ба синни никоҳ расидаанд, ҳуқуқ доранд озодона ақди никоҳ банданд. Дар оиладорӣ ва бекор кардани ақди никоҳ зану шавар баробарҳуқуқанд. Бисёрникоҳӣ манъ аст.

Дар ин модда уҳдадории давлат дар мавриди таҳти ҳимояи ҳуд гирифтани оила, ҳамчун асоси ҷамъият, таъкид шудааст. Давлат дар ҳалли як қатор масъалаҳои иҷтимоиву ҳуқуқии марбут ба солимӣ ва пойдории оила худро ӯҳдадор мешуморад. Аз ҷумла, ғамхорӣ ба саломатии модар ва кӯдак, ҳифзи ҳуқуқи кӯдак, таъмини шароити мусоид барои таълиму тарбияи кӯдакон, кафолати иҷтимоӣ ҳангоми пиронсолӣ ва корношоямӣ, дастрас будани таҳсил дар муассисаҳои таълимии давлатӣ ва ғ.

Бояд зикр кард, ки тамоми уҳдадориҳое, ки давлат дар самти ҳимоя ва дастгирии оила ба зимма гирифтааст, бевосита аз муқаррароти моддаи 25-и Эъломияи ҷаҳонии ҳуқуқи башар (аз 10 декабри соли 1948) бармеояд. Дар Эъломияи ҳуқуқи башар ва Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва дигар санадҳои дахлдори байналмилалӣ оила ҳамчун рукни табиӣ ва асосии ҷамъият эътироф шуда, таъкид гардидааст, ки модарон то давраи таваллуд ва баъди таваллуд бояд ба ғамхории махсус фаро гирифта шаванд.

Ҳимояи ҳуқуқи кӯдак, ки фарогири ҳуқуқҳои инсон то синни 18-сола мебошад, дар Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба ҳуқуқҳои кӯдак дарҷ гардидаанд. Дар ин Конвенсия қайд шудааст, ки давлатҳои аъзо тамоми ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия пешбинишударо нисбат ба ҳар як кӯдаке, ки дар доираи ҳуқуқии онҳо қарор дорад, бе ягон табъиз (ҷудокунӣ, бартарӣ додан ва ё паст задан), сарфи назар аз нажод, ранги пӯст, ҷинс, забон, дин, ақидаи сиёсӣ, асли миллӣ, қавмӣ ё иҷтимоӣ, вазъи молӣ, саломатӣ ва таваллуди кӯдак, волидон ё парасторони қонунии ӯ ё ягон ҳолатҳои дигар, эҳтиром ва таъмин мекунанд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимну вохӯрию сӯҳбатҳояшон оид ба бунёди оилаи солиму уствор, тарбияи фарзандони солеҳ, таълиму тарбияи наслҳои имрӯзу оянда дар руҳияи ватандӯстӣ, баҳри пойдорию устувории Истиқлолияти давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ таваҷҷӯҳи хоса зоҳир намуда, оилаи солиму фарзандони солеҳро асоси давлату миллати устувори солим арзёбӣ менамоянд.

Дар фарҳанги мардуми куҳанбунёди тоҷик оила ҳамчун институт, мактаби бузурги тарбиядиҳанда ва ниҳоди муқаддас эътироф нардидааст, зеро беҳтарин арзишҳои инсонӣ, аз қабили муҳаббату садоқат, самимияту вафодорӣ ва ҳамдигарфаҳмиву таҳаммулгароӣ, сухан гуфтан ва қадам гузоштан ба ҳаёти мустақилона маҳз дар оила аз бар карда мешавад.

Яке аз санадҳои асосие, ки муносибатҳои оилавиро дар ҷумҳурӣ ба танзим медарорад, ин Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки 13 ноябри соли 1998 қабул гардида, аз 8 фасл, 22 боб ва 178 модда иборат мебошад. Кодекси мазкур паҳлуҳои ҳуқуқии муносибатҳои оилавӣ, масъулият ва вазифаҳои аъзои оила, ақдномаи никоҳ, синни никоҳӣ, ҳуқуқи кӯдак дар оила, пардохти алимент, фарзандхонӣ, васоят ва парастор, ҷавобгарии тарафҳо ва дигар масъалаҳои марбут ба муносибатҳои оилавиро ба танзим медарорад.

Пас аз соҳибистиқлол шудани Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба мустаҳкам гардидани оилаҳо таваҷҷуҳи хосса зоҳир карда шуда, давлат баҳри беҳтар намудани шароити оилаҳо, ҳифзи манфиатҳои модару кӯдак ғамхорӣ менамояд ва барои омода кардани ҷавонон ба ҳаёти оилавӣ тадбирҳои амалӣ меандешад.

Донистани қонун ва риоя намудани он ба мустаҳкам гардидани оила ёрӣ мерасонад. Ҷавонон бояд донанд, ки танҳо никоҳи дар мақомоти ақди никоҳ бақайдгирифташуда қонунӣ буда, дигар шаклҳои бастани никоҳ оқибатҳои ҳуқуқиро ба вуҷуд намеорад.

Никоҳи ғайрирасмӣ, яъне никоҳе, ки дар ташкилотҳои ақди никоҳ ба қайд гирифта нашудааст, ғайриқонунӣ буда, ҳуқуқу уҳдадориҳои зану шавҳарро ба танзим дароварда наметавонад ва дар ҳолати бекор шудани никоҳҳои ғайрирасмӣ  аксаран занҳо  дар ҳолати ногувор мемонанд.

Тибқи моддаи 1 Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон «Оила, ақди никоҳ, модар, падар ва кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти муҳофизати давлат қарор доранд». Давлат кафолат медиҳад, ки ҳар оила ва узви онро таҳти ҳимояи худ гирад.

Дар баъзе мавридҳо оилаҳо ва шаҳрвандон аз нокифоя будани дониши ҳуқуқӣ то ҳол моҳияти қонунро дуруст дарк накардаанд. Кам нестанд оилаҳое, ки бе сабти қонунии никоҳ оила барпо карда, зиндагӣ ба сар мебаранд. Аз нигоҳи ҳуқуқӣ ва тибқи қонунҳои ҷорӣ раъйи зану шавҳарро, ки ихтиёран оила барпо мекунанд, танҳо дар он ҳолат ба инобат мегиранд, ки онҳо аз ҷониби мақомоти давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба қайд гирифта шуда бошад. Бинобар ин аз қайди мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ гузаштани ҷавонон аҳамияти махсус дорад. Танҳо шаҳодатномаи ақди никоҳ ҳуҷҷати асосӣ ва далели тасдиқкунандаи аз қайд гузаштани ақди никоҳ ба шумор рафта, ҳуқуқҳои зану мардро муқаррар менамояд.

Барои аз қайди никоҳ гузаштани навхонадорон мувофиқи моддаи 12-и Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон шартҳои асосии ақди никоҳ пешбинӣ гардидааст:

1. Розигии ҳамдигарии марду зани никоҳшаванда ва синни никоҳи доштани онҳо.
2. дар сурати мавҷуд набудани монеаҳои дар моддаи 14 Кодекси оила зикрёфта.
3. агар яке аз тарафҳои никоҳшаванда шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд бошад, шартҳои иловагии зерин талаб карда мешаванд:

- истиқомат дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон на камтар аз як соли охир;

- бастани аҳдномаи никоҳ ба таври ҳатмӣ.

Шахрвандоне, ки хохиши бастани акди никохро доранд, ба макомоти сабти асноди холати шахрвандии махалли зисти яке аз тарафхо дар асоси аризаи муштарак мурочиат менамоянд, ки аризаи муштараки онхо асоси бакайдгирии давлатии акди никохи онхо мебошад. Дар аризаи онхо бояд ризоияти тарафхо барои бастани ахди никох, инчунин мавчуд набудани монеахои акди никох, ки конунгузории амалкунанда оид ба оила пешбинӣ намудааст, дарч шуда бошад. Илова ба маълумоти зикршуда аризаи муштараки никохшавандагон бояд хамчунин маълумоти зеринро дар бар гирифта бошад:

а) ному насаб, номи падар, руз, мох ва чойи таваллуд, синну сол, шахрвандӣ, миллат ва чойи истикомати хар кадоме аз тарафхо;

б) насабе, ки никохшавандагон барои худ ба сифати насаби умумӣ интихоб намудаанд;

в) маълумот оид ба хуҷчатхое, ки шахсияти никохшавандагонро тасдик мекунанд.

Ба макомоти сабти асноди холати шахрвандӣ илова ба аризаи муштарак дар бораи бастани акди никох хамчунин хуччатхои зерин низ пешниход карда мешаванд:

а) хуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти никоҳшавандагон;

б) хуҷҷати тасдиқкунандаи бекор шудани ақди никоҳи аввала, агар издивоҷкунандагон пеш дар ақди никоҳи дигар бошанд;

в) нусхаи шаҳодатномаи вафот, агар зан ё шавхар фавтида бошад;

г) ҳалномаи суд дар хусуси ризоият барои бастани ақди никоҳ, дар сурате ки агар никоҳшавандагон ноболиғ буда, ба синни никоҳи мукарраргардида нарасида бошанд;

         д) агар яке аз тарафхои никоҳшаванда шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд бошад, бояд хуҷҷати тасдиқкунандаи иқомат дар қаламрави Тоҷикистон на камтар аз соли охир ва аҳдномаи никоҳи басташуда ҳатман пешниҳод карда шавад.

Шахсоне, ки духтар ё писарро маҷбурӣ ба никоҳ розӣ мекунанд, мувофиқи қонун ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд. Қонун ҳам масъулияти ҷавононро пеш аз оиладоршавӣ ба назар мегирад. Дар қонунгузорӣ муҳлати як моҳ пеш аз қайди никоҳ ариза додани издивоҷкунандагон пешбинӣ шудааст, то ки ҷавонон дар ин муддат дар бораи шахси интихобкардаашон ва ҳаёти оиладорӣ хубтар мулоҳиза намоянд.

Қайди бастани ақди никоҳ бо тартиби муқарраркардаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ» ба ҷо оварда мешавад. Қонуни мазкур тартиби бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, тартиби таѓйир додан, ислоҳ, барқарор ва бекор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, тартиби ташкил намудани китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, тартиб ва муҳлати нигоҳ доштани китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ (китобҳои аснод) ва вазъи ҳуқуқии мақомоте, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ мегиранд, танзим мекунад.

Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо мақсади ҳифзи ҳуқуқҳои молумулкӣ ва шахсии ѓайримолумулкии шаҳрвандон ва ба манфиати давлат ва ҷамъият, аз ҷумла бо мақсади ҷамъ намудани маълумоти омории пурра, дуруст ва саривақтӣ оид ба ҳолати шаҳрвандӣ муқаррар карда мешавад.

Ҳамин тариқ, гуфта мешавад, ки ҳуқуқу уҳдадориҳои зану шавҳар баъд аз ақди никоҳ ба вуҷуд меояд. Зану шавҳар дар оила баробарҳуқуқанд ва дар назди оилаю ҷамъият вазифа ва масъулияти муайян доранд.

 Гуфтан зарур аст, ки дар баъзе ҳолатҳо ҳангоми қатъ гаштани ақди никоҳ дар масъалаи тақсими молу мулк байни зану шавҳар норозигӣ ба вуҷуд меояд. Ҳap яке мехоҳад молу мулки гаронбаҳотарро соҳиб шавад. Одатан мардҳо даъво мекунанд, ки танҳо ҳудашон кор кардаанд ва талаб мекунанд, ки ба онҳо ҳиссаи зиёдтар ҷудо карда шавад. Тибқи Кодекси оила зану шавҳар бояд донанд, ки молу мулке, ки онҳо дар давраи ҳаёти якҷоя ҷамъ овардаанд, моликияти умумии онҳо ба ҳисоб меравад ва дар тақсимот онҳо ҳуқуқи баробар доранд. Молу мулки шахсӣ ҳамон молу мулке ҳисоб меёбад, ки то давраи хонадорӣ ба онҳо тааллуқ дошт. Ғaйp аз ин, амволи истифодаи шахсӣ, аз қабили либос, пойафзол, асбобҳои ороиши занона ва мардона (соат, гӯшвор) моликияти шахсии зану шавҳар ҳисоб меёбанд.

Ҳарчанд зан дар давраи оиладорӣ дар ягон ҷо кор накарда бошад ҳам, вай дар кори хоҷагии хона, тарбияи фарзандон саҳми худро гузоштааст ва аз ин рӯ вай ба моликияти оила, ки дар давраи зиндагии якҷоя ҷамъ кардаанд, баробари мард ҳақ дорад.

Даромаде, ки зану шавҳар дар давраи зиндагӣ аз натиҷаи фаъолияти меҳнатӣ, соҳибкорӣ ва зеҳнӣ ба даст овардаанд, нафақа, ёрдампулӣ, коғазҳои қиматнок, амволи харидашуда, новобаста ба он ки ба номи кӣ номнавис шудааст, амволи муштарак эътироф карда мешавад. Аз ин лиҳоз молу мулки муштарак дар зиндагӣ аз ҷониби зану шавҳар баробар истифода бурда мешавад.

Қонунҳои ҷории ҷумҳурӣ, дар баробари бастани ақди никоҳи шаҳрвандон, аҳдномаи никоҳро ҳам байни зану шавҳар пешбинӣ намудааст, ки он ихтиёрӣ буда, аз ҷониби намояндагони нотариалии давлатӣ пеш аз никоҳ ё дар ҷараёни зиндагӣ тавассути шартномаи дутарафа тасдиқ мешавад.

Инчунин, дар асоси моддаи 32 ва 33-и Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон зану шавҳар дар оила баробарҳуқуқ буда, ҳар кадомашон дар интихоби шуғл, касб, намуди фаъолият, иқоматгоҳ ва маҳалли будубош озод ҳастанд.

Ҳамзамон зану шавҳар вазифадоранд, ки муносибатҳои худро дар оила дар асоси эҳтирому кумаки якдигар ба роҳ монанд, барои таҳкими оила мусоидат намоянд, ба некуаҳволӣ ва рушду камоли фарзандонашон ғамхорӣ кунанд. Онҳо ҳангоми ақди никоҳ дар интихоби насаб баробарҳуқуқ мебошанд.

Танзими муносибатҳои оилавӣ дар асоси принсипҳои ихтиёрӣ будани ақди никоҳи марду зан, баробарии ҳуқуқи зану шавҳар дар оила, ҳалли масъалаҳои дохилиоилавӣ дар асоси мувофиқаи тарафҳо, афзалияти тарбияи кӯдакон дар оила, ѓамхорӣ нисбати некӯаҳволӣ ва рушди камоли онҳо, таъмини бештари ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои аъзои ноболиѓ ва ѓайри қобили меҳнати оила сурат мегирад.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи пешгирии зӯроварӣ дар оила» мақсад, мафҳум ва аломатҳои зӯроварӣ дар оила ва вазифаҳои субъектҳои пешгирикунандаи зӯроварӣ дар оиларо ба танзим даровардааст.

Тибқи талаботи ин қонун зӯроварӣ дар оила - кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи дорои хусусияти ҷисмонӣ, рӯҳӣ, шаҳвонӣ ё иқтисодӣ, ки дар доираи муносибатҳои оилавӣ аз ҷониби як узви оила нисбат ба дигар узви оила содир шуда, боиси поймол шудани ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ, расонидани дарди ҷисмонӣ ё зарар ба саломатии ӯ мегардад ё таҳдиди расонидани чунин зарарро ба вуҷуд меорад.

Дар асоси муқаррароти Қонуни номбурда пешгирии зӯроварӣ дар оила - маҷмӯи чораҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва ташкилии аз ҷониби субъектҳои пешгирикунандаи зӯроварӣ дар оила амалишаванда, ки ба ҳимояи ҳуқуқу озодиҳо ва манфиатҳои қонунии инсон ва шаҳрванд дар доираи муносибатҳои оилавӣ, ба пешгирии зӯроварӣ дар оила, муайян ва бартарафсозии сабаб ва шароитҳои ба он мусоидаткунанда равона карда шудаанд.

Зӯроварии ҷисмонӣ дар оила - кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи як узви оила нисбат ба дигар узви оила, ки дар натиҷаи истифода бурдани қувваи ҷисмонӣ боиси расонидани дарди ҷисмонӣ ё зарар ба саломатӣ шудааст.

Зӯроварии рӯҳӣ дар оила - таъсиррасонии қасдонаи рӯҳӣ, паст задани шаъну эътибори як узви оила аз ҷониби дигар узви оила бо роҳи таҳдид, таҳқир, иръоб ва ё маҷбуркунӣ ба содир намудани ҳуқуқвайронкуниҳо ё кирдорҳое, ки барои ҳаёт ва саломатӣ хавфноканд, инчунин ба вайроншавии инкишофи рӯҳӣ, ҷисмонӣ ё шахсият оварда мерасонад.

Зӯроварии шаҳвонӣ дар оила - кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи як узви оила, ки ба озодии ҷинсӣ ва дахлнопазирии ҷинсии дигар узви оила таҷовуз мекунад, инчунин ҳаракатҳои дорои хусусияти шаҳвонӣ, ки нисбат ба узви ноболиѓи оила содир шудаанд.

Инчунин, Барномаи давлатӣ оид ба пешгирии зӯроварӣ дар оила дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2014-2023 бо мақсади пойдорӣ ва ҳифзи манфиатҳои оила, баробарҳуқуқии мардону занонро дар ҳалли масъалаи оилавӣ, сарфи назар аз миллату нажод, ҷинс, забон ва эътиқоди динӣ, мавқеи сиёсҷ, вазъи иҷтимоӣ, таҳсил ва молу мулк, муҳофизат ва ҳавасманд кардани модарӣ, ѓамхорӣ нисбат ба тарбияи фарзандон, таъмини ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои онҳо, манъи бисёрникоҳӣ, ихтиёрӣ будани ақди никоҳ ва бекор намудани он, масъулияти мутақобила дар масъалаҳои амволӣ ва маънавӣ ва ѓамхории ҳамдигарии аъзои оиларо таъмин менамояд.

 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ ва иқдом намудан дар роҳи барпо намудани давлати демократӣ, дунявӣ ва ҳуқуқбунёд кӯшишҳои худро барои пешбарии рушди баробар ва одилонаи ҷинсҳо тавассути мустаҳкам кардани заминаи қонунгузорӣ ва татбиқи сиёсати пайгирона, аз ҷумла дар самти сиёсати гендерӣ мунтазам тақвият мебахшад.

Имрӯзҳо дар самти баробарҳуқуқии мардону занон Ҷумҳурии Тоҷикистон ба як қатор муваффақиятҳо ноил шудааст ва занону духтарони тоҷик дар тамоми соҳаҳои ҳаёти кишвар баробари мардон фаъолият менамоянд.

Аммо ба тадбирҳои андешидашуда нигоҳ накарда, ҳанӯз ҳам дар ҳаёти ҳаррӯзаи оилаҳо мушкилиҳое ҷой доранд, ки онҳо ҳалли худро тақозо менамоянд.

Масалан аз таҳлилҳои оморию таҷрибаи зиндагӣ бармеояд, ки солҳои охир нисбатан зиёд шудани бекор гардидани ақди никоҳ, пош хӯрдани оила бахусус оилаҳои ҷавон ба назар мерасад, ки дар натиҷа кӯдакон аз таъминот, тарбия, таълим, меҳру муҳаббат ва навозиши падар ё модар дур монда, ба ҳолати руҳую ҷисмонӣ ва солимии кӯдакон таъсири манфӣ мерасонад.

Қобили зикр аст, ки дар ин радиф Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таъдиму тарбияи фарзанд» аз 2 августи соли 2011 ба тасвиб расида, барои боз ҳам баланд бардоштани масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд заминаҳои воқеӣ фароҳам овард. Волидайн вазифадоранд, ки ба рафтори фарзандонашон диққати ҷиддӣ диҳанд, зеро барои амалишавии ин ҳадаф нақши оила бузург буда, муҳити солим ва созандаи оилавӣ метавонад дар тарбияи ворисони содиқи Ватан саҳми босазо дошта бошад.

Инчунин Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастоварди даврони Истиқлолият мебошад, ки ба мардум имкон дод сатҳи рӯзгори худро баланд бардоранд. Мақсади Қонуни мазкур аз ҳимояи манфиатҳои иҷтимоии мардуми Тоҷикистон, мусоидат барои паст кардани сатҳи камбизоатӣ ва гирифтани пеши роҳи хароҷоти зиёдатӣ, ки ба манфиатҳои иқтисодӣ ва фазои маънавии ҳаёти шаҳрвандон зарари ҷиддӣ ворид менамоянд, иборат мебошад. Қонун ҳамчунин барои таъмини ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон ва тартиботи ҷамъиятӣ равона карда шудааст.

Бо назардошти гуфтаҳои боло, мо ҳар як узви ҷомеаи шаҳрвандиро зарур аст, ки бо мақсади пешгирии омили номатлуби зӯроварӣ дар оила, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, иттилоотонии аҳолӣ ҷиҳати пешгирии пошхӯрии оилаҳо, баҳри бунёди оилаи солиму устувор, дар руҳияи неки инсонӣ тарбия намудани фарзандон, дарк кардани оқибатҳои ҳуқуқии ақди никоҳ ва огоҳ гардидан аз ҳуқуқу уҳдадориҳо дар муносибатҳои оилавӣ, корҳои фамондадиҳиро тавассути суҳбату вохӯриҳо, ВАО пайваста ба роҳ монем.Зеро баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии оилавӣ омили муҳими мустаҳкамии оилаҳо дар Тоҷикистон ба ҳисоб меравад.

 «Фарҳанг аз назари ман, оинаест, ки дар он тамоми паҳлуҳои зиндаги акс меёбад. Ва ин мизони дақиқу беминнат сатҳи сиёсӣ,  иқтисодӣ ва иҷтимоии зеҳни ҷомеъаро дар давраҳои гуногуни таърих инъикос карда, сатҳи ҳар халқу миллатро дар рушди тамаддуни башарӣ муайян менамояд».

                                     Эмомалӣ Раҳмон

 

    Бузургтарин дастоварди инсон фарҳанг буда, ин омили муҳимест, ки қавму миллатҳо ва кишварҳоро ба ҳам мепайвандад ва равобити мамлакатҳоро равнақ бахшида, дар таҳкими риштаҳои дустӣ ва ҳамкориҳои бародарона нақши муҳим мебозад.

 Таҳкими робитаҳои иқтисодӣ ва фарҳангии Точикистон бо мамолики Осиёи Марказӣ ҳамеша дар меҳвари таваҷҷуҳи Сарвари давлатамон қарор дорад.

       Чи тавре ки маълум аст, баъди пошхурии Иттиҳоди Шуравӣ на танхо Тоҷикистон, балки тамоми Ҷумҳуриҳои собик Шуравӣ як муддат дар ҳолати бу Муфассал ...