Дар таърихи афкори сиёсию ҳуқуқӣ ва адабиёти илмиву оммавӣ роҷеъ ба ифротгароии динӣ ва баҳри ба даст овардани ҳокимияту истисмори аҳолӣ аз ҷониби гурӯҳҳои манфиатҷӯ суистифода гардидани эътиқоду ҳиссиёти динии мардум зиёд гуфта шудааст. Аз ҷумла аз эҷодиёти бузургони адабиёти тоҷик баръало аён мегардад, ки пас аз паҳншавии Ислом, махсусан пас аз таназзули давлати миллии тоҷикон Сомониён мансабдорон ва рӯҳониён аз номи Ислом мардумро истисмор мекарданду ҳукумат меронданд. Ин ҷо овардани баъзе абётро аз шоирони асрҳои гуногун барои тасдиқи андешаамон зарур медонем: Муфассал ...