Сада ҷашни мулуки номдор аст,

                                Зи Афредуну Ҷам ёдгор аст.

  Мусаллам аст, ки ҳар сол дар арафаи  ҷашни миллию давлати Сада, дар ҷумҳурии мо чорабиниҳои зиёде барои  таҷлили шоистаи ин ҷашни бостонии ниёгонамон руи даст гирифта мешавад ва оиди пайдоиши он чун анъана маълумот дода мешавад. Вале инҷо як нукта боиси таассуф аст, ки аксари ровиёну муҳаққиқон танҳо  бо баёни ҷанбаҳои устуравию ривоётӣ ва шифоҳии он дар адабиёту фолклори тоҷику форс иктифо мекунанд. Мо инҷо касеро маломат кардани нестем  ва сабаби ин ҳолро дуруст дарк мекунем, зеро ки аввалан пайдоиши ин ҷашнҳои бузург марбут ба замонҳои дури то таърихӣ мебошад, сониян бо сабаби лашкаркашиҳои аҷнабиён чун Искандари Мақдунии Юнонӣ ва истилои арабҳою муғулҳою баъдиҳо, дар асари ин набардҳои хунини ҳарбию сиёсӣ ва ғоявии динию мазҳабӣ он осор  ва манбаъҳою маъхазҳо ва сарчашмаҳое,  ки оиди таъриху фарҳанг, дину оин, расму русум ва ҷашну анъаноти фарҳангию  маданӣ ва ҳазорон паҳлуҳои дигари ҳаёти гузаштаи мардумони тоҷику форс маълумотҳои муҳим ва аниқу дақиқ медоданд, несту нобуд ва таллаву тороҷ шуданд ва ё ҳам ба яғмо бурда шуданд. Ба  як ҳарф ин осори гаронарзиш монанди Авастою ведҳо ва садҳои дигар ба тороҷи айём рафта ва фақат дар шакли устураю  нақлу ривоёт аз даҳон ба даҳон гузашта то дараҷае маънию мазмун ва муҳтавои аслии онҳо тағйир ёфта таҳрифу таҳрир шуда дар шакли парокандаю чузъӣ дар адабиёти илмӣ ва фолклории гузаштагони мо боқӣ монда то ба мо омада расидаанд, вале ин масъулияти ҷустуҷую омӯзиш, таҳқиқу пажӯҳишро аз души мо пасовандон сабукдуш намекунад. Аҳли илм ва зиёиён ҳама  масъулем то ин ганҷҳои парешонгаштаро  зарра-зарра ҷамъоварӣ намуда ба ганҷинаи фарҳангии миллати куҳанбунёду фарҳангсолори тоҷикони тоҷдор ворид ва онро ҳифзу муҳофизат  намоем. Муфассал ...