Коваи оҳангар ва парчам: нақши Коваи оҳангар дар таърих ва фарҳанги тоҷикон. Коваи оҳангар яке аз персонажҳои муҳим ва рамзии таърихи тоҷикон мебошад, ки дар асотири миллии тоҷикон мавқеи вижа дорад. Ӯ рамзи мубориза бар зидди зулму истибдод ва шуриш барои адолат ва озодӣ мебошад. Коваи оҳангар ҳамчун қаҳрамони мардумӣ ва озодихоҳ бо шӯриши худ бар зидди зулми шоҳ Заҳҳок дар "Шоҳнома"-и Абулқосими Фирдавсӣ тасвир шудааст.

Тибқи ривоятҳои қадимаи форсӣ, шоҳ Заҳҳок як ҳокими золим ва истибдодгар буд, ки бо қувваҳои тира ҳамкорӣ мекард ва барои манфиатҳои худ хуни ҷавонони бегуноҳро мерехт. Вай як шоҳи ситамкор бо ду аждаҳо дар китфаш буд, ки ҳар рӯз ду ҷавонро барои ғизо медоданд. Мардуми кишвар аз ситамҳои ӯ ба танг омада буданд. Миёни ин ҳама фоҷиа, Коваи оҳангар – як шахси одӣ ва оҳангаре, ки писаронашро низ Заҳҳок қурбон карданӣ буд, бар зидди зулм бархост.

Кова бо ҳиммат ва шуҷоати худ мардумро ба шӯриш даъват кард. Вай ба таври рамзӣ пешбарандаи адолат ва озодӣ гардид. Кова пешдомани оҳангарии худро ба парчам табдил дод ва онро ҳамчун рамзи шӯриш ва муборизаи мардум ба сари найза бардошт. Ин парчам ба нишонаи ваҳдату адолат ва муборизаи мардум бар зидди ситамкорӣ табдил ёфт. Бо раҳбарии Кова ва ёрии Фаридун – як қаҳрамони дигар аз "Шоҳнома" – мардуми кишвари Форс тавонистанд Заҳҳокро мағлуб намуда, озодии худро ба даст оранд.

Парчаме, ки Коваи оҳангар дар шӯриш бар зидди Заҳҳок бардошта буд, дар таърих ва фарҳанги мардуми тоҷик ва форсизабон рамзи ваҳдат, озодӣ ва муборизаи мардумӣ ба ҳисоб меравад. Ин рамз дар адабиёти классикӣ ва шеъри форсӣ ба таври васеъ истифода шудааст ва ҳамеша ҳамчун нишонаи шуҷоат, мубориза ва сулҳу адолат маънидод мешавад.

Коваи оҳангар на танҳо як персонажи таърихӣ, балки рамзи инсони одӣ ва шуҷоъест, ки метавонад бар зидди зулму ситам мубориза барад. Нақши ӯ дар ҳофизаи миллӣ ва таърихии мардуми тоҷик чун рамзи истиқлолият, мубориза барои адолат ва озодӣ боқӣ мондааст. Дар ин замина, таърихи Коваи оҳангар ҳамчун як қисми муҳим аз фарҳанг ва арзишҳои миллии тоҷикон дар парчам ва рамзҳои миллии тоҷикӣ низ ҷой гирифтааст.

Парчами миллии Тоҷикистон, гарчанде дорои таркиби хоси худ аст, дар рӯҳияи худ низ рамзҳои ваҳдату адолатро инъикос мекунад, ки метавонанд ба шӯриши Коваи оҳангар ҳамчун рамзи муборизаи миллӣ алоқаманд бошанд.

Парчами миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз муҳимтарин рамзҳои давлатии кишвар мебошад. Он ҳамчун рамзи истиқлолият, ваҳдат ва ҳувияти миллӣ маънидод мешавад.

Парчами миллии Тоҷикистон дорои таърихи хосе мебошад, ки ба таърихи давлатдорӣ ва истиқлолияти кишвар алоқаманд аст. Ҳангоми қабули парчам дар соли 1992, кишвар дар авҷи ҷангҳои дохилӣ қарор дошт ва парчам ҳамчун рамзи ваҳдат, умед ба сулҳу субот пазируфта шуд.

Замони Шӯравӣ (1929–1991): Тоҷикистон ҳамчун як ҷумҳурии иттифоқии Шӯравӣ дорои парчами хос буд, ки дар он рамзҳои коммунистӣ, аз ҷумла сикле ва дос бо ситораи сурх дар болои он ҷой доштанд. Ин парчам рамзи идеологияи коммунистӣ ва узвияти Тоҷикистон дар Иттиҳоди Шӯравӣ буд.

Пас аз истиқлолият (1991): Бо эълони истиқлолияти Тоҷикистон аз Иттиҳоди Шӯравӣ дар соли 1991 зарурати таҳияи рамзи нав ба миён омад. Парчами нав, ки дар 24 ноябри соли 1992 қабул шуд, аз нигоҳи таркиб ва рангҳо хусусияти миллӣ дорад ва аз қадимият ва арзишҳои миллӣ илҳом гирифтааст.

Парчам аз се ранг иборат аст: сурх, сафед ва сабз. Дар маркази қисми сафед рамзи тоҷ ва ҳафт ситора ҷойгир аст. Ҳар як ранг ва рамз дар парчам маънои амиқ дорад:

• Ранги сурх инчунин рамзи қаҳрамонӣ ва мубориза барои истиқлолият аст, ки ишора ба гузаштаи бойи таърихии тоҷикон дорад. Ин ранг рамзи ҷасорат ва азму иродаи халқи тоҷик дар бунёди давлатдории мустақил мебошад.
• Ранги сафед ҳамчун рамзи сулҳ ва покӣ маънидод мешавад ва ба ваҳдати миллӣ ва сулҳи дохилӣ, ки барои Тоҷикистон ниҳоят муҳим аст, ишора мекунад. Ин ранг ҳамчунин бо фарҳанги кишоварзии кишвар пайваста аст.
• Ранги сабз рамзи сарсабзӣ, ҳаёт ва табиат аст. Сабз рамзи умед ва рушду нумӯи Тоҷикистон ба ҳисоб меравад ва ба сарсабзии заминҳои кишвар ишора мекунад.

Рамзи тоҷ ва ҳафт ситора, ки дар марказ ҷой гирифтаанд, рамзи соҳибистиқлолӣ ва якпорчагии давлат мебошанд. Тоҷ нишони давлатдорӣ ва ҳокимият аст, дар ҳоле ки ҳафт ситора ифодаи ҳафт некӣ ва комёбиҳои миллӣ мебошанд. Дар фарҳанги тоҷикон шумораи ҳафт нақши махсус дошта, ба ҳафт қабат осмон, ҳафт рўзҳои ҳафта ва дигар анъанаҳои фарҳангӣ ишора мекунад.

• Тоҷ - рамзи давлатдорӣ, соҳибихтиёрӣ ва сарфарозии мардум аст. Он ҳамчун рамзи тоҷдории қадимаи тоҷикон ва ҳувияти миллии онҳо пазируфта шудааст.
• Ҳафт ситора - рамзи некӣ, комёбӣ ва як навъ иртибот ба анъанаҳои миллии тоҷикон мебошад. Дар фарҳанги миллӣ, рақами ҳафт маънои махсус дорад ва бо рамзҳои динӣ ва фалсафии мардуми тоҷик алоқаманд аст.

Парчами миллии Тоҷикистон ҳамчун рамзи давлатдории кишвар дар арсаи байналмилалӣ нақши муҳиме дорад ва кишварро дар муаррифии ҳувияти миллӣ, фарҳанг, истиқлолият ва сиёсати худ дар ҷомеаи ҷаҳонӣ намояндагӣ мекунад, аз љумла:

1. Рамзи истиқлолият ва ҳувияти миллӣ: Парчами Тоҷикистон дар ҳар як чорабинии байналмилалӣ рамзи мустақилияти кишвар мебошад. Пас аз ба даст овардани истиқлолият дар соли 1991, парчами миллӣ нақши асосӣ дар таъкиди истиқлолияти давлати тоҷикон бозид ва нишондиҳандаи он аст, ки Тоҷикистон як кишвари соҳибихтиёр ва мустақил мебошад;
2. Муаррифии фарҳанги миллӣ: Дар чорабиниҳои фарҳангӣ, варзишӣ ва сиёсӣ, парчами миллии Тоҷикистон ҳамчун нишонаи фарҳанги бой ва мероси миллии тоҷикон муаррифӣ мешавад. Бо намоиши он дар мусобиқаҳои варзишии байналмилалӣ, фестивалҳои фарҳангӣ, ҳамоишҳои дипломатӣ ва намоишгоҳҳо, парчам ҷаҳониёнро бо таърихи бой ва арзишҳои миллӣ шинос мекунад;
3. Рамзи сулҳ ва ваҳдат: Тоҷикистон аз як таърихи мураккаби муноқишаҳо гузашта, тавонист ба ваҳдати миллӣ ва сулҳу субот даст ёбад. Парчами миллӣ ҳамчун нишонаи ваҳдат ва сулҳи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ намоиш дода мешавад ва нишон медиҳад, ки кишвар ба ҳамкорӣ, рушди мутақобил ва сулҳ дар минтақа ва ҷаҳон содиқ аст;
4. Рамзи дипломатия ва ҳамкории байналмилалӣ: Дар арсаи дипломатӣ, парчами миллӣ дар назди биноҳои сафоратҳо, намояндагиҳои консулӣ, дар қароргоҳҳои созмонҳои байналмилалӣ ва ҳангоми имзои шартномаҳо ва мулоқотҳои расмӣ парафшонӣ мекунад. Он рамзи мавқеи кишвар дар муносибатҳои байналмилалӣ, ҳифзи манфиатҳои миллии Тоҷикистон ва рушди ҳамкориҳои байналмилалӣ мебошад;
5. Рамзи ваҳдат ва ҳамбастагии миллӣ: Дар ҳолатҳои таъҷилии байналмилалӣ, мисли офатҳои табиӣ ё ҳолатҳои фавқулода, Тоҷикистон метавонад кӯмаки худро ба дигар кишварҳо тавассути намояндагони худ расонад, ки онҳо бо парчами миллӣ ваҳдат ва ҳамбастагии Тоҷикистонро бо ҷомеаи ҷаҳонӣ нишон медиҳанд;
6. Иштирок дар чорабиниҳои варзишӣ: Парчами миллии Тоҷикистон дар мусобиқаҳои байналмилалии варзишӣ, аз ҷумла Бозиҳои олимпӣ, мусобиқаҳои ҷаҳонӣ ва қитъавӣ бо ифтихор баланд мешавад. Варзишгарони тоҷик, ки таҳти парчами кишвар баромад мекунанд, кишвари худро бо эҳсоси фахр намояндагӣ менамоянд;
7. Иштирок дар чорабиниҳои байналмилалии сиёсӣ: Дар вохӯриҳои расмии роҳбарони кишварҳо, созмонҳои байналмилалӣ ва конфронсҳои дипломатӣ, парчами миллӣ Тоҷикистонро ҳамчун узви баробарҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ муаррифӣ мекунад. Ҳузури он нишондиҳандаи манфиатҳои миллии кишвар ва омодагии он ба иштирок дар ҳалли масъалаҳои глобалӣ мебошад.

Парчами миллии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ на танҳо рамзи истиқлолияти кишвар аст, балки ҳамчун як воситаи муҳими муттаҳидсозӣ, муаррифии ҳувият ва ҳамкорӣ бо ҷомеаи ҷаҳонӣ хизмат мекунад. Он баёнгари арзишҳои миллӣ, анъанаҳои мардумӣ ва ҳадафҳои кишвар дар рушди дипломатияи сулҳомез ва ҳамкориҳои созанда мебошад.

Нақши Пешвои миллат дар устуворӣ ва муаррифии парчами миллии Тоҷикистон. Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар таҳкими нақши парчами миллӣ, эҳтиром ба он ва муаррифии он ҳамчун рамзи давлатӣ саҳми бузурге гузоштаанд. Нақши Пешвои миллат дар ин самт ба устувории рамзҳои миллӣ ва дар арсаи байналмилалӣ баланд бардоштани обрӯ ва мавқеи парчами Тоҷикистон равона шудааст:

1. Таҳкими эҳтиром ва арзиши парчам дар сатҳи миллӣ. Пешвои миллат дар ҳар суханрониашон ва дар чорабиниҳои давлатӣ пайваста ба аҳаммияти парчами миллӣ ишора мекунанд ва онро рамзи истиқлолият, ваҳдат, якпорчагӣ ва комёбиҳои халқи тоҷик медонанд. Дар натиҷа, парчам дар байни мардуми кишвар ҳамчун рамзи муҳими ваҳдати миллӣ ва ҳувияти тоҷикӣ пазируфта шудааст. Дар сатҳи давлатӣ, Пешвои миллат ташаббускори баргузории чорабиниҳои марбут ба "Рӯзи парчами миллӣ" мебошанд, ки ҳамасола 24 ноябр ҷашн гирифта мешавад;
2. Ифтитоҳи бузургтарин парчамҳои миллӣ.
   Бо ташаббуси Пешвои миллат муњтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар Душанбе – пойтахти кишвар, баландтарин пояи парчами миллӣ (165 метр) насб карда шуд, ки солҳои зиёд яке аз баландтарин дар ҷаҳон ба шумор мерафт. Ин амали рамзӣ на танҳо ифтихори миллӣ, балки нишондиҳандаи мавқеи парчам дар ҳаёти сиёсӣ ва фарҳангии Тоҷикистон мебошад. Ин парчам ҳамчун нишонаи рушд ва мавқеи Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ арзёбӣ мешавад;
3. Истифодаи парчам дар муаррифии байналмилалӣ.
   Пешвои миллат, муњтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сафарҳои хориҷӣ ва дар мулоқотҳои байналмилалӣ бо ҳамкорон парчами миллиро ҳамчун рамзи муҳим муаррифӣ мекунанд. Он дар ҳамоишҳои дипломатӣ, мулоқотҳо бо роҳбарони кишварҳои дигар ва созмонҳои байналмилалӣ ҳамчун рамзи расмии Тоҷикистон парафшон мешавад. Пешвои миллат бо фахр ва ифтихор дар ин чорабиниҳо нақши парчамро ҳамчун нишонаи истиқлолият ва ваҳдати миллии Тоҷикистон муаррифӣ менамоянд;
4. Тарғиби эҳтиром ба парчам дар байни ҷавонон.
   Бо ташаббуси Пешвои миллат, дар кишвар як силсила чорабиниҳо ва маъракаҳои тарғиботӣ барои баланд бардоштани эҳтиром ба рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла парчами миллӣ, байни ҷавонон баргузор мешавад. Ин ташаббусҳо ба тарбияи насли ҷавон дар рӯҳияи ватандӯстӣ, эҳтиром ба арзишҳои миллӣ ва ифтихори миллӣ нигаронида шудаанд. Пешвои миллат пайваста таъкид менамоянд, ки парчам рамзи мубориза, комёбӣ ва ваҳдати миллии тоҷикон мебошад ва бояд насли ҷавон бо он ифтихор дошта бошад;
5. Ҳифзи рамзҳои миллӣ дар арсаи сиёсӣ.
   Нақши Пешвои миллат, муњтарам Эмомалӣ Раҳмон дар устувории парчами миллӣ дар арсаи сиёсии дохилӣ ва хориҷӣ боиси афзудани эҳтироми ҷомеаи ҷаҳонӣ ба Тоҷикистон гаштааст ва Президент пайваста талош менамоянд, то ки рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла парчами миллӣ, ҳамчун нишонаҳои истиқлолияти кишвар ва якпорчагии он ҳифз ва таҳким ёбанд;
6. Парчам ҳамчун рамзи сулҳ ва ваҳдат.
   Пешвои миллат дар суханрониҳои худ борҳо парчами миллиро рамзи сулҳ, истиқлолият ва ваҳдати миллӣ номидаанд. Бо шарофати талошҳои Пешвои миллат, парчам на танҳо як рамзи расмии давлатӣ аст, балки нишонаи ваҳдату суботи миллӣ, ки барои сулҳу субот дар дохили кишвар ва таҳкими мавқеи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ хизмат мекунад.

Њамин тавр, Асосгузори сулњу вањдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалӣ Раҳмон бо талошҳои пайвастаи худ парчами миллии Тоҷикистонро ҳамчун як рамзи муҳими давлатдорӣ, ваҳдат, сулҳ ва рушди миллӣ ҳифз намуда, онро ба як сарчашмаи ифтихор ва иттиҳоди миллӣ табдил додаанд. Саҳми он кас дар муаррифии парчам дар дохили кишвар ва дар арсаи байналмилалӣ барои баланд бардоштани обрӯи Тоҷикистон ва густариши нуфузи он нақши калидӣ мебозад.

Ҳамасола рӯзи 24 ноябр ҳамчун "Рӯзи парчами миллӣ" ҷашн гирифта мешавад, ки дар он мардуми Тоҷикистон бо ифтихор ва эҳтиром ба парчам ҳамчун рамзи давлатдорӣ, истиқлолият ва ваҳдат муносибат мекунанд, ки он ҳисси миллӣ, ваҳдат ва сарҷамъии мардумро таҳким мебахшад ва эҳтиром ба рамзҳои миллиро тарғиб менамояд.

Парчами Тоҷикистон баёнгари ҳувияти миллӣ ва арзишҳои мардуми тоҷик мебошад ва ҳамчун рамзи шӯҳрату истиқлолият дар арсаи байналмилалӣ истифода мешавад.

 

Мудири шуъбаи масоили назариявии

давлат ва ҳуқуқи муосири Институти

фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи

ба номи А.Баҳоваддинови Академияи

 миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори

 илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор.

 Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

 

ходими пешбарӣ илмии шуъбаи масоили

 назариявии давлат ва ҳуқуқи муосири Институти

фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи

А. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои

Тоҷикистон, судя дараҷа олии тахассусӣ,номзади

илмҳои ҳуқуқшиносӣ, E-mail: t_ kodirzoda@mail