Асри бистум кард баҳри мо ато

                     Сарвари ғамхор ҳам сулҳу сафо

                     Шукри он Маҷлиси Шуро дар Хуҷанд

                     Сарвари давлат ба миллат ҳадя кард

 

  Бо баёни ин ду-се сатри шеърӣ бо истифода аз ин фурсат мехоҳам дар ин ҷо чанд мулоҳизаи умумӣ ва фардии худро дар бораи Иҷлосияи таърихии Хуҷанд баён дорам.

  Собит шудааст, ки мақоми шахс дар таърих хеле бузург аст. Бояд гуфт, ки таърих халқҳову миллатҳоро тули замон месанҷад, тақдири онҳоро ба ин ё он фарзанди миллат месупорад, барои ҳар халқу миллат чеҳраҳоеро дар марҳилаҳои гуногуни замон эҳдо мекунад то буду набуд ва бахусус рушди миллатро ба дӯш дошта бошанд. Хушбахтона, дар мавриди халқи тоҷик ин интихоб бо натиҷаи хуб анҷом ёфт. Барои миллати тоҷик ин гуна шахсияти шариф Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошанд.

  Маълум аст, ки пас аз пош хӯрдани Иттиҳоди Шуравӣ ҷумҳурии тозаистиқлоли мо бо фитнаю дасисаи душманони дохилию хориҷӣ ба гирдбоди ҷанги шаҳрвандӣ кашида шуд. Ин афрод, ба ибораи академик К.Олимов дар саргаҳи истиқлолият ва давлати миллӣ мехостанд давлату миллатро бо дасти ифротиён бо шиорҳои дилфиребандаи “озодӣ” ва “демократия” пароканда намоянд.

“Баъзе ақидаҳои ифротгароёна, ки гоҳ-гоҳ бар зидди маориф ва ҳаёти дунявӣ баён мешаванд,  муборизаи мутаассибони аввали асри бистумро, ки  хидматгузори манғитиён буда,  мардумро дар гирдоби ҷаҳолат гирифтор карда буданд, ба ёд меоранд. Набояд фаромӯш кард, ки зери шиори мубориза бо ҷадидҳо дар Бухоро куштори зиёиёни равшанфикри тоҷик аз ҷониби мутаассибон ва ифротиён  ба роҳ монда шуда буд”- менависанд устод К.Олимов.

  Ин гуна тамоюлҳо ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда шуданд. Азбаски харобиҳои ҷанг торафт бештар мегашт неруҳои солимақли ҷумҳурӣ тасмим гирифтанд, ки дар шаҳри Хуҷанд иҷлосия даъват намуда, ҳукумати қонуниро барқарор намоянд. Ҳамин тавр 16 уми ноябри соли 1992 Иҷлосияи 16 уми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар “Қасри Арбоб”-и шаҳри Хуҷанди бостонӣ баргузор гардид. Дар Иҷлосия аз 230 вакил 197 нафар иштирок доштанд. Дар Иҷлосияи тақдирсоз 74 санади ҳуқуқӣ аз ҷумла 15 қонун, 52 қарор 6 фармон ва як изҳорот қабул карда шуд, ки муҳтаво ва мақсади асосии қабул намудани онҳо барои ба эътидол овардани вазъи сиёсии кишвар, таҳкими низоми давлатдории навини миллӣ, ҳифзи арзишҳои олии миллию давлатӣ ва ҳимояи сохтори конститутсионӣ равона шуданд.

  Аҳамияти Иҷлосияи сарнавиштсоз дар он аст, ки маҳз тавассути ҳамин иҷлосия дар кишвар ба тадриҷ ором – ором,  сулҳу осудагии доимӣ таъмин гардид. Ин Иҷлосия ба таҳкими ҳокимияти давлатӣ ташаккули Истиқлолияти давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ замина гузошта дар кишвар ба раванди бунёдкорӣ оғоз бахшид ва симои сиёсии Тоҷикистонро чун давлати демокративу дунявӣ дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ намуд.

 Таҳаввулоти бунёдии кишвар ба сӯи сулҳ ва пешрафтҳои сиёсӣ ва иқтисодию иҷтимоӣ аз Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оғоз ёфт. Бузургтарин, олитарин ва воқеъбинонатарин қароре, ки вакилони онвақтаи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда буданд, ин интихоби Раиси Шӯрои Олӣ ва ҳамзамон Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буд.  Ин кори осон набуд. Бояд эътироф намуд, ки ин интихоб оғози наҷоти давлат аз нобудӣ ва миллат аз парокандагӣ буд.   Ҳамзамон роҳ ба сӯи тараққиёт, озодӣ ва таҳаввулоти бунёдии давлат буд. Маҳз ба туфайли он Тоҷикистон имрӯз субъекти комилҳуқуқи байналмилалӣ ва ташаббускори ҳалли проблемаҳои ҷаҳонӣ гардидааст.

Аз нақли муаллимон, волидон ва хешу таборон медонам, ки он солҳо мардуми мо хеле дилшикаставу парешонхотир буданд. Касе ба касе бовар надошт, бераҳмиву бетартибӣ, ҷаҳолат дар шууру тафаккури аксарият печида буд. Садои тиру туфанг дар фазои кишвар даромехта, ба дили мардум тухми навмедӣ мекошт. Одамон аз хонаву дар маҳрум гашта даҳшатзадаву ҷон ба каф тарки Ватан мекарданд. Дар ҳамин рузҳои вазнин шахсиятҳои сарсупурдаи миллат, аз ҷумла, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ҷуръату ҷасорати мардона ва иродаи қавӣ гуфта буд:

  “Ман ба Тоҷикистон сулҳ меорам. Ман тарафдори давлати демократӣ, дунявӣ ва ҳуқуқбунёд мебошам. Ман аз роҳи пешгирифтаам пас намегардам. Ман ҷонамро барои сулҳу оромии ин халқу ватан гарав мондаам. Агар ҳамаи ин кашмакашиҳо, ҷангу хунрезиҳо бо нархи ҷони ман хотима ёбанд, ин сару тан ва ҷони азизам фидои ин халқу ватан бод!” Дар он замон ба чунин оҳанг ва масъулият сухан гуфтан ҷасорати калонро тақозо менамуд.

Аз нақли насли калонсол, ва махсусан иштирокдорони Иҷлосияи 16 ум медонам, ки ин масъулияти бузургро дар он вазъи мураккаб ҳеҷ кас ба ҷуз ӯ ба дӯши худ гирифта наметавонист. Ба сардори тозаинтихоб мегуфтанд, ки то ором шудани вазъият ба марказ наравад, аммо он кас иродатмандона рафтанд. Ба пеши халқ рафтанду оташи ҷангро баъди муддате бо ёрии худи ҳамин халқ хомӯш карданд, гурезаҳоро баргардонданд, харобаҳоро обод намуданд, гуруснагиро аз миён бурданд, сулҳу ваҳдатро пойдор сохтанд, ва дар натиҷа миллату давлатро наҷот бахшиданд. Ин абармард дар мушкилтарин давраи таърихӣ тавонист кишварро аз ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ раҳо намуда, давлатро аз парокандагӣ наҷот диҳад, халқро сарҷамъ ваҳдати миллиро пойдор ва оқибатҳои харобиовари ҷанги шаҳрвандиро бартараф гардонда, роҳи дурусти рушдро интихоб намояд то ки кишвар рақобатпазир ва дар арсаи ҷаҳонӣ шуҳрат ёбад. Иҷлосияи таърихии 16 уми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳақиқат сарнавиштсоз буд.

  Дар бораи мақоми Иҷлосияи 16-ум мақолаҳои фаровон навишта шуда, суханҳои фаровон гуфта шуда, вале аз нигоҳи ман муҳимтарин дастоварди Иҷлосияи 16-уми Шурои Олӣ боз ҳам ҳамон буд, ки ба кишвари мо сулҳу салоҳ омад, умеди зиндагӣ ба халқ баргашт. Ин иҷлосия шахсиятҳои нави миллию мардумиро дар симои Эмомалӣ Раҳмон ба арсаи раҳбарӣ ва давлатдорӣ дар марҳилаи навини таърихӣ овард ва ин мардони майдони сиёсати минтақавӣ ва башарӣ бо руҳи қавии миллӣ на танҳо вазъро ба эътидол оварда, созиши миллиро дар сатҳи иҷтимоӣ таъмин намуд балки дар эъмори давлат таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва сиёсати миллӣ дар миқёси байналмилалӣ саҳми сазовор гузоштанд. Бояд эътироф намуд, ки Эмомалӣ Раҳмон замоне ба сари ҳокимият омад, ки тамоми сохтор ва дастгоҳи давлатӣ ва ҳукуматӣ бар асари даргириҳои бемаънӣ ноҷурию дарҳамбарҳамиҳои сиёсӣ билкул фалаҷ шуда, кишвар ба вартаи ҷанги шаҳрвандӣ афтода буд. Сабаби ба натиҷа расидани нияту амали ин гуна шахсиятҳо ин буд, ки онҳо набзи онвақтаи зиндагии халқро ба хубӣ дарк мекарданд.

 Нақши Иҷлосияи тақдирсозро дар баҳамоии мардумӣ, созиши тарафҳои даргир, тақвияти Исттиқлолияти давлатӣ ва рушди давлатдории навини миллӣ муҳим арзёбӣ карда Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба Маҷлиси олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  апрели соли 2012 ироа доштанд:

“маҳз ба шарофати ин руйдоди муҳими таърихӣ мо тавонистем, ки аркони давлатдорӣ ва шохаҳои фалаҷшудаи ҳокимиятро дар мамлакат барқарор гардонида, пояҳои Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро қавӣ намоем. Муҳимтар аз ҳама ин аст, ки дар ватани азизамон ваҳдати миллӣ сулҳи пойдору суботи сиёсиву иҷтимоӣ ва фазои озоди бунёдкориву созандагӣ фароҳам оварда шуд”.

 Ман ва насли ҷавони тозаистиқлол ҳамагӣ ифтихор мекунем, ки ҳанӯз 30 сол қабл нахустин хиштҳои ваҳдат ва сулҳу субот бо шарофати шахсиятҳои истиқлолхоҳе ба мисли Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон гузошта шудааст. Аз ин ру  имруз вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон гузоштани саҳм барои пойдории сулҳ ва таъмини ваҳдати миллӣ мебошад. Танҳо бо роҳи ҳамдигарфаҳмӣ ва ваҳдати миллӣ мо метавонем сатҳи зиндагии аҳли кишварро баланд бардошта, рушди Тоҷикистони соҳибистиқлоламонро таъмин намоем.

 Сиёсатмадорон ва олимони замони мо қайд мекунанд, ки имрӯз муҳимтарин вазифаи ҳар фарди кишвар дарки вазъи сиёсӣ ва иқтисодии ҷаҳон ва минтақа, эҳсоси масъулият дар баробари истиқлоли давлатӣ, ҳифзи арзишҳои миллӣ, таҳкими ваҳдати миллӣ ва тақвияти ҳар чи бештари эҳсоси ватандӯстӣ ва ифтихори худогоҳонаи миллӣ мебошад, то ки Ватан дар замони дар таърихи инсоният фоҷеабортарин аз ҳама гуна хатарҳои дохилию хориҷӣ эмин бошад ва наслҳои оянда ҳамеша соҳиби давлати мустақилу озод ва миллати соҳибиқбол ва аз насли имрӯзӣ миннатдор бошанд.

  30 солагии Иҷлосияи 16уми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистонро давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон чун меросбари тамаддуни бузург, ганҷинаи бебаҳои илму дониш, маърифат, макону махзани сарватҳои моддӣ ва боигариҳои табиӣ истиқбол мегирад, ки ин ҳама хусусиятҳо мояи сарфарозию ифтихори ҳар як соҳибватан аст.                 

  Албатта маълум аст, ки ман шоҳиди бевоситаи Иҷлосияи 16 ум нестам, чун соли 1998 ба дунё омадам, вале фарзанди даврони Истиқлолият мебошам, дар ҳамин замон ба воя расидам, таҳсил намудам ва роҳи ҳаёти худро муайян намудам. Ман ҳамаи дастовардҳои Иҷлосия ва натиҷаҳои замони истиқлолро бо ду чашми бинои худ мебинам ва ҳамзамон онҳоро бо дигар мамлакатҳо муқоиса мекунам. Пешрафти мо дар баъзе аз риштаҳои зиндагӣ беқиёс аст.

Дар таҷрибаи шахсии худ ман эҳсос мекунам, ки натиҷаҳои муҳимтарини ин Иҷлосия – интихоби роҳи рушди ҷомеаи демократӣ ва давлати дунявӣ барои ман ва барои халқамон чи гуна муҳим мебошанд. Роҳи интихобкардаи мо роҳи зиндагии пурсаодат, роҳи ҳамдигарфаҳмӣ, роҳи сулҳу оромӣ ва шукуфоӣ аст. Ин роҳро мо бошуурона ва барои ҳамешагӣ интихоб кардаем. Мо насли ҷавони кишвар ватани худро аз дируз беҳтар ва пагоҳ ҳатман аз имрӯз ҳам ободтар месозем. Озодӣ ва демократия чун арзишҳои муҳими сиёсӣ дар сарқонуни мо сабт шудааст, мо манзалати ин арзишҳоро қадр мекунем. Вале дар айни замон мо кишвари худро дубора ба ҷанг намекашонем, онро ба мисли гавҳараки чашм нигоҳдорӣ мекунем. Мо кӯшиш хоҳем кард, ки онро бо риштаҳои нозуки инсондӯстона аз нав бисозем, то ки ҳар як шаҳрванд дар он худро озод ҳис намояд. Зеро чунонки шоири шаҳир гуфтааст:

Мазҳаби зиндадилон хобу парешонӣ нест,

Аз ҳамин хок ҷаҳони дигаре сохтан аст.