Мафҳум натиҷаи раванди фаҳм аст дар қисмате аз майна ва сатҳу хусусияту дарки он ба ташаккулу тамрини ин қисмат вобаста аст. Бино бар ин, тафаҳҳуму тадоруки маъонӣ корест басо мушкил, ки дар тавон ва қобилияти ҳар майна наменгунҷад. Афроди бани башар, бунёдан ва касбан, бо хасоиси мазкур аз ҳам тафовут доранд ва ғолибан сатҳ ва дараҷаи ташаккули зеҳнии онон дар бунёди оила, қавм, қабила, халқийяту миллат ва осори илмию амалии эшон зоҳир мегардад. Киҳо ва ба кадом дараҷа муваффақ шудаанд, ё дар аввали роҳу нимароҳу аксари роҳ мондаанд, таърихи навиштаву нонавиштаи инсоният бозгӯ мекунад. Нуктаи муҳим ва басо аҷиб он аст, ки гоҳу ногоҳ афроде аз иҷтимоъоти мазкур ба саҳнаи ҳаёт меоянду тамоми қавонини табииро рахна мекунанд. Харқи одот аз лозимаи ҷаҳиш дар рушду такомули муносиботи инсон бо худ ва атроф аст ва ба гуфтаи Хоҷа Ҳофиз: Муфассал ...